De veelgestelde vragen zijn onderverdeeld in zes onderdelen. Klik hieronder op de link om naar het desbetreffende onderdeel te gaan. Staat uw vraag er niet bij? Neem gerust contact op met het MRF Secretariaat via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

• Vragen over arbo, milieu en wet- en regelgeving
• Vragen over materialen
• Vragen over metaalrecycling en duurzaam inkopen
• Vragen over metaalscheidingsprocessen en technieken
• Vragen over radioactief besmet schroot
• Vragen over wrakken

Vragen over arbo, milieu en wet- en regelgeving

Valt de MRF onder metaal CAO?

Nee, de metaalrecyclingbedrijven zijn primair handelsbedrijven en vallen als zodanig onder de vrije beroepen. Maar een aantal bedrijven is wel degelijk ingedeeld in bijvoorbeeld de BV11, kleinmetaal, afhankelijk of zij zich alleen met handel bezighouden of met handel en/of het be- of verwerken van materiaal.

Wat is het Scheepsafvalstoffenbesluit?

Het Scheepsafvalstoffenverdrag (SAV) is een overeenkomst tussen de Beneluxlanden, Duitsland, Frankrijk en Zwitserland, waarin onderlinge afspraken zijn gemaakt over hoe er in de binnenvaart moet worden omgegaan met olie- en vethoudende afvalstromen, waswater, ladingresten, slops, huishoudelijk afvalwater, huisvuil en klein gevaarlijk afval. Voor Nederland is het verdrag uitgewerkt in het Scheepsafvalstoffenbesluit Rijn- en binnenvaart (SB). Het verdrag is op 1 november 2009 in werking getreden.

Waar valt metaalschroot onder?

De uitvoeringsregeling van het verdrag bestaat uit de volgende drie delen: Deel A: olie- en vethoudende afvalstoffen; deel B: Ladingrestanten; deel C: Overige afvalstoffen. Voor de levering van metaalschroot is deel B van belang.

Waar heb ik mij aan te houden bij transport van metaalschroot over het water(duwbak en/of binnenvaartschip)?

Met deel B: Ladingrestanten. Bij het lossen van schepen ontstaan ladingresten die in het laadruim achterblijven na het lossen. De hoeveelheid ladingrest die ontstaat, is afhankelijk van de loswijze. Het verdrag heeft tot doel de hoeveelheid ladingresten en overslagresten (morsverliezen) die bij het lossen ontstaan tot een minimum te beperken. Het verdrag regelt dat scheepsruimen moeten worden nagelost en dat de ladingontvanger de restlading en de overslagresten in ontvangst moet nemen. Op basis van de stoffenlijst die bij dit verdrag hoort, kan worden aangenomen dat schepen die metaalschroot gelost hebben, in het algemeen ‘bezemschoon’ moeten worden opgeleverd. Dit betekent dat het laadruim (handmatig of mechanisch) moet worden schoongeveegd en dat deze lading aan de (eerder geloste) lading moet worden toegevoegd. De stoffenlijst kan voor onze branche misleidend zijn. Deze lijst omvat alle soorten lading van afval tot spiksplinternieuw en van aardappelen tot zwavel. In de metaalrecyclingbranche zullen voornamelijk de goederensoorten uit groep ‘4 Ertsen en Metaalafval’ over het water vervoerd worden. De euralcodes uit deze groep staan op de stoffenlijst helaas (nog) verkeerd vermeld, let hierop.

Wat is een Losverklaring?

Ieder schip dat binnen het verdragsgebied is gelost, moet een geldige Losverklaring aan boord hebben. De Losverklaring is een overeenkomst tussen de ontvanger of de exploitant en de schipper over de staat van oplevering van het schip. Een model Losverklaring vindt u op het ledengedeelte op www.mrf.nl onder helpdesk/formulieren.

Wat zijn eenheidstransporten?

Schepen (inclusief duwbakken) die voor dezelfde afzender eenheidstransporten uitvoeren zijn vrijgesteld van de schoonmaakplicht, mits ze een Verklaring van eenheidstransport aan boord hebben. Dit is een door de opdrachtgever van het transport, veelal de ontvanger, ondertekende verklaring. Aan het einde van het eenheidstransport moet dan wel weer een Losverklaring worden opgesteld. Een model Verklaring van eenheidstransport vindt u op het ledengedeelte op www.mrf.nl onder helpdesk/formulieren.

Waar vind ik meer informatie over het Scheepsafvalstoffenverdrag (SAV)?

Alle informatie over de werking van het SAV is samengevat in het 'Handboek SAV'. Dit handboek, de besluiten en de model Losverklaring zijn gratis te downloaden op: www.sabni.nl . Kijk voor meer informatie ook op www.rijkswaterstaat.nl/water/wetten-en-regelgeving/scheepsafvalstoffenbesluit_sb/ . De Centrale meldkamer van het Havenbedrijf Rotterdam is ingericht als 24-uurs meld- en informatiepunt. U kunt hen bereiken op 010-2521000.

Wat is een risico bij het inhuren van een zzp’er?

In toenemende mate, zeker in vakantietijd, worden zzp’ers gebruikt als tijdelijk personeel op de werkvloer. Op alle vakgebieden kunt u een zzp’er inhuren. Voor administratie, inspectie, onderhoud etc. en als machinist. Het bedrijf dat de zzp’er langere tijd of regelmatig inhuurt loopt het risico om een naheffing Loonheffing en Werknemersverzekeringen opgelegd te krijgen. Bij een controle door het UWV of de Belastingdienst kan er sprake zijn van een fictief dienstverband met de zzp’er. Deze naheffing kan met terugwerkende kracht, tot 5 jaar voor het moment van controle, worden opgelegd.

Wanneer kan er sprake zijn van en fictief dienstverband?

Een dienstbetrekking heeft de volgende kenmerken:

• De werknemer heeft zich verplicht om enige tijd arbeid te verrichten;
• De werkgever is verplicht om de werknemer voor arbeid loon te betalen;
• Tussen de werknemer en de werkgever bestaat een gezagsverhouding: de werkgever heeft het recht om opdrachten en aanwijzingen te geven over het werk dat moet worden gedaan en de werknemer moet zich hieraan houden. Er kan sprake zijn van een fictief dienstverband, wanneer niet aan alle eisen van een ‘echte' dienstbetrekking wordt voldaan.

Een fictief dienstverband kent ook drie criteria:

• De zzp’er werkt minimaal twee dagen per week (geen minimum aantal uren per dag);
• De zzp’er verdient hiermee meer dan 40% van het minimumloon;
• De relatie met de zzp’er duurt langer dan 30 dagen (het binnen een maand verstrekken van een nieuwe opdracht geldt als dezelfde opdracht).

Maar ik heb toch een Verklaring arbeidsrelatie (VAR) gekregen van de zzp’er?

De VAR is een document dat wordt afgegeven door de Belastingdienst, waarin vermeld wordt wat de status van de zelfstandige is. Een zzp’er, freelancer of zelfstandig ondernemer is voor de Belastingdienst overigens hetzelfde. Veelal wordt door opdrachtgevers wel gevraagd om een VAR en wordt deze netjes door de zzp’er afgegeven. Er bestaan echter 4 verschillende soorten van de Verklaring arbeidsrelatie, met verschillende gevolgen voor een mogelijk naheffing door de Belastingdienst.

Met welke VAR ben ik gevrijwaard voor een naheffing door de Belastingdienst?

Met een VAR-wuo (winst uit onderneming) ziet de Belastingdienst de zzp’er voor 100% als zelfstandig ondernemer en dan hoeft de opdrachtgever op de vergoeding geen loonbelasting en premie volksverzekeringen in te houden. Ook niet als achteraf blijkt dat de verklaring niet juist was. Opdrachtgevers die zzp’ers inhuren die beschikken over een VAR-wuo zijn gevrijwaard van [voor?] mogelijke aanspraken van de Belastingdienst, mits zij voldoen aan de volgende voorwaarden:

• De omschrijving van de werkzaamheden in de VAR komt inhoudelijk overeen met de werkzaamheden die voor u worden verricht door de zzp’er.
• De werkzaamheden zijn binnen de geldigheidsduur van de VAR verricht.
• De werkgever heeft de identiteit van de zzp’er vastgesteld.
• De werkgever bewaart een kopie van de VAR en van een geldig identiteitsbewijs van de zzp’er in zijn administratie. Als de werkgever een VAR-wuo eist moet de zzp‘er deze aanvragen bij de Belastingdienst.

Is de werkgever dankzij de VAR-wuo dus gevrijwaard voor een naheffing?

Nee, niet helemaal. Een VAR is maximaal 1 jaar geldig en loopt tot 31 december van het jaar waarvoor het is afgegeven. Elk jaar dient dus opnieuw een VAR-wuo te worden verstrekt door de zzp’er. De werkgever doet er goed aan hierop te letten bij wisselende en terugkerende zzp’ers in het bedrijf.

Vragen over materialen

Batterijen

Batterijen vormen wereldwijd al decennia lang een niet weg te denken bron van veilige en betrouwbare, kleinschalige en mobiele energie. Batterijen kennen inmiddels een veelvoud aan toepassingen, van gebruik in transportmiddelen en industriële productie tot energiebron in horloges, camera’s en mobiele telefoons. Alleen al in Nederland wordt jaarlijks voor circa 45.000 ton aan industriële- en automotive batterijen verkocht. Voor huishoudbatterijen ligt dit cijfer op 7.500 á 8.000 ton. Afgedankte batterijen zijn voor 80% afkomstig uit de industrie en voor 20% uit huishoudens.

Soorten
Afkomstig uit industrie:    
lood (80%)
nikkel-cadmium (20%)

Afkomstig uit huishoudens:     
alkaline/zinkbruinsteen (90%)
overig (10%), waaronder lithium, kwik, lood, nikkel-cadmium, NiMH (nikkel-metaalhybride).

Gevaar
Batterijen zijn in het vierde Nationaal Milieubeleidsplan 4 (NMP 4) aangemerkt als gevaarlijk afval. Bij het onzorgvuldig of onjuist recyclen, verbranden of storten van vooral lood, cadmium en kwik kunnen deze stoffen een gevaar voor het milieu opleveren.

Inzameling
In Nederland wordt jaarlijks zo’n 45.000 ton aan industriële lood- en nikkel-cadmium-batterijen ingezameld, hetgeen overeenkomt met circa 98% van de hoeveelheid afgedankte batterijen. Van de huishoudbatterijen wordt jaarlijks zo’n 3.300 ton ingezameld, wat overeenkomt met circa 38% van alle afgedankte huishoudelijke batterijen.

Recycling
Industriële batterijen kunnen relatief eenvoudig worden hergebruikt. Voor loodbatterijen telt Europa 15 recyclingbedrijven (waaronder vier in Frankrijk, vijf in Duitsland, twee in België plus nog enkele in onder andere Engeland en Zweden). Bij het recyclingproces wordt het lood teruggewonnen en onder andere weer gebruikt voor de productie van loodbatterijen. Het kunststofmateriaal wordt vermalen tot een granulaat dat vervolgens wordt toegepast in de productie van autobumpers, dashboards of kunststof voor nieuwe batterijen.

Voor nikkel-cadmiumbatterijen zijn er maar drie recyclingbedrijven in Europa, te weten in Zweden, Duitsland en Frankrijk. Bij het recyclingproces worden nikkel en cadmium teruggewonnen en vervolgens hergebruikt bij de productie van nieuwe batterijen. Het ijzerschroot dat daarnaast vrijkomt wordt verwerkt in de staalindustrie.

Huishoudbatterijen zijn vanwege hun grote mate van verscheidenheid moeilijker te verwerken. Echter, door een zorgvuldige scheiding vooraf kunnen de verschillende batterijsoorten in meer gespecialiseerde processen worden verwerkt.

Van de fractie alkaline- en bruinsteenbatterijen worden alle overwegend kwikvrije batterijen verwerkt in fabrieken in Frankrijk en Duitsland. Kwikhoudende batterijen worden in Zwitserland verwerkt, vooral de knoopcellen. Het kwik wordt hergebruikt bij de productie van specialistische apparatuur ten behoeve van de medische wereld. 

Van de overige huishoudbatterijen worden de lood- en nikkel-cadmiumbatterijen verwerkt in de bedrijven die eerder werden genoemd bij de recycling van industriële batterijen. Bij de oplaadbare lithiumbatterijen (die veelal toegepast worden in de moderne mobiele telefoons) geldt dat bij het recyclingproces de lithium en schaarse stoffen als kobalt worden teruggewonnen.

Organisaties
- STIBAT (Stichting Batterijen) te Zoetermeer
- MRF (Metaal Recycling Federatie) te Den Haag
- Ministerie van I&M te Den Haag

Goud

Au, aurum (79) (aurum = de kleur van zonlicht). Goud is glimmend en diepgeel van kleur en zeer zacht; het wordt harder gemaakt door legeringen met zilver, koper, nikkel, kobalt, zink of platina. (Witgoud is een legering met 15% nikkel of 12% palladium.) Smeltpunt 1063C, kookpunt 2700C. Afkomst Goud wordt in alle delen van de wereld gevonden; vooral in gebonden vorm. Goud wordt gewonnen uit goudhoudend gesteente via almalgameren, destillatie en electrolyse. Eén van de grootste goudwinningsgebieden ligt in Zuid-Afrika (Johannesburg). Maar er zijn ook grote vindplaatsen in Amerika, Australië, Indonesië en China. Gebruik Ruilmiddel al sinds ver voor onze jaartelling; juwelen en bijouterie, in de tandheelkunde, vergulden (ook in de ruimtevaart tegen al te intensieve straling), elektronica. Goud heeft al eeuwen een monetaire betekenis (goudvoorraden bij nationale banken). Zilver Ag, argentum (47) (argentum is latijn voor wit). Zilver heeft een witte, metallische glans en is een gemakkelijk plet- en smeedbaar metaal. Het is zeer goed geleidbaar, zelfs beter dan koper. Smeltpunt 960,8C, kookpunt 2212C. Afkomstig 25% Van de zilverproductie is afkomstig uit zilvererts en 75% wordt verkregen als bijproduct bij de winning van lood, koper, zink en goud. Zilver werd via amalgameren (later via cyanideproces) uit erts gescheiden. Metallisch zilver wordt gezuiverd door elektrolyse. Vindplaatsen zijn in Mexico, Canada, Peru en de Verenigde Staten. Gebruik Vroeger voor munten (door de hoge zilverprijs nu niet meer), fotografie, bijouterie, elektronica, tandheelkunde, verbindingstechniek.

Platina

Pt (78) (plata is spaans voor zilver). Platina werd in de precolumbiaanse tijd door indianen voor sieraden gebruikt. Het eind 17e eeuw gevonden mengsel van metalen dat door de kleur (men dacht aan inferieur zilver) platina genoemd werd, bleek een mengsel van zes metalen: platina, palladium, rhodium, iridium, osmium en ruthenium (groep VIII van het Periodiek Systeem). Platina is een zilverwit glanzend metaal en gemakkelijk plet-, rek- en smeedbaar. Smeltpunt 1772C. De platina metalen hebben een grote weerstand tegen aantasting door chemicaliën. Afkomstig De belangrijkste vindplaatsen zijn: Oeral, Canada, Colombia en Zuid-Afrika. Gebruik Sieraden, katalyse, glasindustrie, thermometrie, elektronica, medische sector. Recycling Door de hoge waarde wordt veel gedaan om verlies van edelmetalen te beperken. Zelfs recycling kleinere hoeveelheden loont. We onderscheiden de volgende afvallen: vijling, bankvuil (steeksel en polijstafval), lavuur (veegvuil), vloeistoffen uit galvanische baden. Daarnaast zijn er edelmetaalhoudende afvallen als sieraden, printplaten, katalysatoren, elektronicaschroot, pasta’s, connectors en andere samengestelde onderdelen. Belangrijke aandachtspunten bij de voorbereiding voor recycling zijn: scheiding en onderscheid naar gehalte door analyses om daarna de juiste verwerkingsmethode met het hoogste rendement te bepalen. De analyse geschiedt na bemonstering in een laboratorium, met behulp van chemie, omdat de edele metalen in legering of als laag op ander materiaal voorkomen. Vaststelling van het percentage edele metalen is nodig voor de waardebepaling. Herwinningsmethoden Verbranden, smelten (zuiverend), chemische raffinage, elektrolyse (ontzilveren van vloeistoffen). Hierdoor ontstaan grondstoffen voor de industrie, die na analyse kunnen worden aangekocht en ingezet. Kringloop edelmetalen Zuivere vorm > legering > product > afval producent en gebruiker product > retour > recycler: analyse en inkoop > recycler: smelten/affinage > zuivere vorm > etc.

IJzer, het sterke metaal

Hoewel ijzer het meest gebruikte metaal ter wereld is (circa 800 miljoen ton per jaar, 15 keer zoveel als alle andere metalen bij elkaar), is het niet het oudste metaal in gebruik. IJzer is namelijk veel moeilijker te smelten dan bijvoorbeeld lood, koper of tin die dan ook vele eeuwen eerder, vóór het ‘IJzeren tijdperk, in gebruik waren bij de mens. Toch heeft ijzer, vooral in de vorm van staal (ijzer waaruit een deel van het koolstofgehalte is verwijderd) zoveel goede eigenschappen dat het wijd en zijd toegepast wordt. Fe, ferrum (26). IJzer is grijs van kleur, zwaar, vrij hard, oxideert, roest snel en wordt dan roodbruin van kleur en is sterk magnetisch. Sg: 7,87. Smeltpunt 1535C. Typisch bij de ijzer- en staalproductie is dat voor elk procedé voor de bereiding van staal, schroot onontbeerlijk is. De geïntegreerde staalfabrieken (zoals Tata Steel IJmuiden) produceren staal in twee fasen: eerst wordt uit erts + cokes + kalk, ruwijzer gemaakt. (Koolstofgehalte in het algemeen > 1,9% waarna dit in een tweede bewerking in (meestal oxy-) staalovens samen met 8 – 35% schroottoevoer gereduceerd (weer ontdaan van koolstof) wordt tot staal. In het electrostaalproces wordt 100% schroot, of schroot aangevuld met sponsijzer (DRI), ingezet. Afkomstig IJzererts een relatief rijk erts dat zo’n 40-60% Fe bevat; dit in tegenstelling tot de non-ferro metalen waar het metallisch gehalte in het erts-mineraal dikwijls minder dan 1% is. IJzererts wordt in tientallen landen gedolven: ook in het verleden in Nederland (ijzeroër). Maar de ‘rijkere’ ertslagen (in het algemeen boven de 60% Fe) raken langzamerhand uitgeput. IJzer is, na aluminium, het meest voorkomende metaal in de aardkorst: 5%. Gebruik In drie hoofdvormen: als ijzer (bros), als staal (taai) en als hoofdelement in roestvast (roestvrij)staal. Staal is veruit de belangrijkste toepassing als plaat (auto’s, schepen, kantoormeubilair), profiel (bakken bijvoorbeeld) en als staaf- of draad- (betonstaal voor productie van assen, spijkers enz.). IJzer (bros) wordt gebruikt voor gegoten producten zoals braadpannen, kachels, rioolbuizen etc. Staal is een nog steeds onvervangbaar metaal, ondanks groeiende concurrentie van aluminium en kunststoffen. Het heeft zeer veel eigen eigenschappen die onvervangbaar bleken te zijn: het is relatief goedkoop, goed walsbaar, hardbaar en smeedbaar, heeft een grote veerkracht maar ook een goede vervormbaarheid (harmonicawerking bij autobotsingen), is goed te lakken of te verven en te beschermen tegen corrosie. Veel staal wordt tegenwoordig bekleed (cladding) met kunststoffen en/of andere metalen. Staal is goed legeerbaar tot allerlei vormen van roestvast of extra sterk metaal. Voorbeelden: scheermesjes, boren, melktanks, bestek, bewapeningsstaal (pantser) en honderden combinaties/soorten van gelegeerd of roestvrij staal, chroomstaal, hitte- of zuurbestendig roestvrij staal etc. Gevaar Geen. IJzer is onmisbaar in levende organismen. IJzertekort levert gevaar op voor de gezondheid en moet aangevuld worden. Vindplaatsen ijzererts GOS-landen, Australië, Brazilië, USA, Canada en China. Vroeger ook West-Europa, zelfs in Nederland (IJzeroër); vandaar dat ijzergieterijen vrijwel alle in Gelderland en Limburg zijn gevestigd. Hersmelt Wereldwijd wordt jaarlijks circa 500 miljoen ton schroot gegenereerd, maar de grootste producent ervan zijn de staalfabrieken zelf. Dit eigen of omloopschroot bestaat uit afknipsels uit de walserijen en slakken uit de hersmelt. Nederlandse (her)smelters Nederland kent één “geïntegreerde” staalfabriek, Tata Steel in IJmuiden, die ruim 6 miljoen ton staal maakt en 15-18% schroot in zijn oxystaalovens inzet en één ministaalfabriek, Nedstaal in Alblasserdam, met een productie van 140.000 ton electrostaal. Recycling De recycling van ijzer en staal neemt steeds grotere vormen aan. Staal gaat verloren voor recycling door roesten, niet inzamelen (te lage prijs, te grote afstand en ‘verlies’ zoals door gezonken schepen). Recycling wordt gekenmerkt door een sterke mechanisatie in de bewerking tot ovenklare (secundaire) grondstoffen.

Tin, het zachte, makkelijk smeltbare en mengbare metaal

Het is corrosiebestendig en niet giftig. Het wordt voor meer dan 1/4 gebruikt voor het vertinnen van plaat tot het zogenaamde ‘blik’. Tin is één der eerste metalen dat door de mens (al circa 3000 jaar voor Christus) werd gebruikt. Tin was toen zeer belangrijk, onder andere om er met koper bronzen wapens en gereedschappen van te maken. Dit was één van de hoofdredenen voor Julius Caesar om Engeland (de tinmijnen van Cornwall) te veroveren. Sn, Tin is een zacht, zilverwit lichtglanzend metaal. Sg: 7,3. Atoomgetal: 50. Smeltpunt 232C, dus zeer laag; het laagste van de bekende basismetalen (Cu, Al, Pb, Zn, Sn, Ni). Hierdoor is het het oudste door de mens gebruikte legeringsmetaal. Afkomstig uit Cassiterite (SnO2 ) het erts waaruit tin wordt gewonnen. Gebruik Voor het vertinnen van staalplaat (tot zogenoemd ‘blik’: 28%), in soldeer (loodtinverbinding: 28%), voor het maken van brons: 16%, voor het maken van zogenaamde organotinverbindingen (onder andere SnCl4, SnCl2), als anti-fouling (weren van algenaangroei op scheepshuiden, de zogenaamde bronze-bottom paint) doch nu internationaal verboden, voor het maken van lagermateriaal (zacht ‘smerend) en voor afdichting (in thermopane ramen). Gevaar Geen, wordt daarom in de voedselindustrie (blikjes) gebruikt. Vindplaatsen tinerts Cassiterite (tinsteen) = SNO2, onder andere in graniet. Hersmelt Tin wordt in zuivere vorm weinig gebruikt. Wel als coating (blik) en kan als zodanig herwonnen worden als resultaat van onttinning, onder andere in fabrieken in Duitsland, Engeland, Frankrijk, Nederland (NOF), België (BOF). Maar onttinnen wordt steeds minder rendabel door de steeds dunnere laag op blik en de huidige lage waarde van tin. Soldeer wordt soms teruggewonnen, bijvoorbeeld bij de hersmelt van loodgieterslood (sanitair) en dakbedekkingslood en uit printed circuits. Nederlandse (her)smelters Nederlandse Onttinnings Fabriek (NOF). Recycling Is relatief laag, doordat het tinlaagje op blik zo dun is geworden dat recycling nauwelijks meer loont. Met zink is tin daardoor ook het minst recyclede materiaal, mede doordat de blikjesinzameling minimaal is. In vuilverbrandingen gaat tin grotendeels verloren doordat het verbrandt, verslakt en (voor circa 25-30%) diffundeert in het staal.

Aluminium; het lichte metaal

Aluminium is het meest voorkomende metaal in de aardkorst (circa 8 %), doch moeilijk te ontsluiten door zijn chemische gebondenheid. Aluminium werd in 1824 ontdekt, maar het duurde tot 1889 voordat het op commerciële schaal kon worden geproduceerd. Hoewel het wereldverbruik van aluminium (ruim 25 miljoen ton) slechts 3% bedraagt van ijzer/staal, is het met voorsprong het meest toegepaste non-ferro metaal. Typisch is, in tegenstelling tot de andere basismetalen, dat primair en secundair aluminium in het algemeen verschillende toepassingsgebieden kennen. Al, aluminium (13). Zilverachtig/grijs van kleur. Is in zuivere vorm een zacht metaal, maar wordt al door vrij geringe toevoegingen van legeringselementen sterk en goed vervormbaar. Het heeft een zeer goede geleiding van warmte en elektriciteit. Sg: 2,698. Smeltpunt 660C. Relatief laag in vergelijking tot de meest ‘concurrerende’ metalen Fe en Cu, doch heeft een sterke affiniteit tot zuurstof waardoor het snel oxideert, maar juist daardoor zeer corrosievast wordt. Afkomstig uit Bauxiet, dat chemisch moet worden omgezet tot aluinaarde (alumina) en dat weer, via de veel energievragende elektrolyse, tot aluminium. Gebruik Zoals gemeld kent aluminium twee totaal verschillende toepassingsgebieden. Primair, maagdelijk, aluminium wordt vooral in wals- en extrusieproducten gebruikt. In zuivere vorm tot onder andere (verpakkings)foliën, licht gelegeerd voor plaat en profiel. Bekend zijn ondermeer de toepassingen in de vliegtuigindustrie (Düraluminium), autoindustrie, melktanks, frisdrankbusjes, biervaten en bouwprofielen. Secundair aluminium wordt meestal eerst hersmolten tot broodjes of blokken en hoofdzakelijk toegepast in de automobielindustrie, zoals voor automotorblokken, carterpannen, zuigers, versnellingsbakken, enz. Voorts ook in de bouw, zoals deurkrukken, in huishoudelijke apparatuur (wit- en bruingoed), enz. Tegenwoordig worden bepaalde, uniforme soorten oud-aluminium, zoals bijvoorbeeld frisdrankblikjes en raamprofielen, ook tot zuiver aluminium hersmolten. Veel aluminium wordt ‘dissipatief’ (voor recycling verloren gaand) gebruikt zoals in verven en coatings, als desoxidatiemiddel bij de staalbereiding, in de farmacie enz. Gevaar Aluminium is ongevaarlijk voor de mens, wat ook gestaafd wordt door een ruim gebruik bij voedsel: potten en pannen, verpakkingsfolie, flessendoppen, yoghurtdeksels, frisdrankblikjes en in de farmacie onder andere in zalven. Vindplaatsen De vindplaatsen van bauxiet zijn vooral: Australië, Equatoriaal Guinea, Jamaica, Brazilië, China, India, GOS-landen en Suriname. Hersmelt Door zijn grote affiniteit tot zuurstof is aluminium minder makkelijk te hersmelten dan zijn vrij lage smeltpunt zou doen vermoeden. Slakvorming is onvermijdelijk en leidt tot een vrij aanzienlijke kostenverhoging. Bij de hersmelt wordt aluminium meestal (bij-)gelegeerd en in blokken gegoten. Nederlandse smelters Nederland kent twee primaire smelters, ZALCO in Vlissingen en Aldel in Delfzijl, dat echter ook secundair aluminium vervaardigt. Oud aluminium is het enige oud-metaal in Nederland waarvan de import de export overtreft. Dit komt vooral door de grote schrootbehoefte van de secundaire smelters: Alumax in Kerkrade en voorts van, Aldel, Alcoa in Drunen en Hunter Douglas Europe in Rotterdam. Ook Brink hersmelt aluminium van automotoren, in Kampen. Recycling In bovengenoemde toepassingen heeft aluminium over het algemeen een vrij korte levensduur, zoals duidelijk is bij verpakkingen, huishoudelijke apparaten en in auto’s. Daardoor kan de inzameling, mits goed georganiseerd, hoog zijn. Er is echter een vrij groot (‘lek’)verlies van oud aluminium doordat er nog teveel via huishoudelijk afval in verbrandingsovens of op stortplaatsen terechtkomt en dan goeddeels voor recycling verloren gaat. Organisaties - Aluminium Centrum Nederland te Houten - OEA (Organisation of European Aluminium Refiners and Remelters) te Düsseldorf - EAA (European Aluminium Association) te Brussel

Koper, een goed geleidend en redelijk corrosiebestendig edelmetaal

Het oudste koperen gebruiksvoorwerp dat ooit gevonden is, is circa 7000 jaar oud. Koper was ook het eerste metaal dat de mens gebruikte voor het maken van gereedschappen en wapens. Tegenwoordig is koper niet meer weg te denken uit de leidingnetwerken die de mens van energie, water en informatie voorzien. Koper is vanwege zijn sterke geleidende werking het belangrijkste metaal in onze elektriciteits-, telefoon- en kabelnetwerken. Alleen al in de Benelux wordt jaarlijks circa 40.000 kilometer koperen gas-, water- en CV-leiding aangelegd. Dit is 75% van de totale installatieleidingen die jaarlijks in gebouwen worden aangebracht. Naast het – hoofd – gebruik voor transport van elektriciteit is het één van de meest gelegeerde metalen, namelijk als messing (geelkoper, Cu + Zn) of brons ( Cu + Zn + Sn + eventueel Pb + andere elementen). Cu, cuprum (29). Rood van kleur (in de pure vorm) en geel of wit (in verbindingen), pletbaar, niet-magnetisch. Sg: 8,96. Smeltpunt 1083C. Afkomstig uit Kopermijnen. Met het erts komen in geringe mate ook andere elementen als zilver, ijzer, bismuth voor. Gebruik Vroeger: onder andere eetgerei, wapens (bronzen helmen, schilden, zwaarden); later: hulzen, kanonnen), scheepsbeplating, nagels, kerkklokken enz. Heden: voornamelijk elektriciteitskabels en –draden; daarnaast in de bouw, voor warmtewisselaars, munten, bestek enz. Bekende legeringen: brons (CuSn, met bijlegeringen van o.a. Zn, Pb, P, Si, Mn) en messing (CuZn) en heeft, na zilver, de grootste elektrische en thermische geleidbaarheid. Al meer dan 3000 jaar wordt brons gemaakt uit koper en tin. Gevaar Beryllium-koper (voor onder andere gereedschappen) is giftig. Koper wordt ook toegepast in landbouwbestrijdingsmiddelen (CuSO4) en kan daarnaast bodemvervuiling veroorzaken via uitwerpselen van vee doordat koper(legeringen) worden toegevoegd aan varkensvoer. Vindplaatsen Voornamelijk Chili, Verenigde Staten, Canada, GOS-landen, Indonesië, Peru, China, Polen, Zambia en Zaïre. Hersmelt Ca 40% voor blokken en kathoden. Ook directe hersmelt: onder andere van messing tot messing. Nederlandse (her)smelters Boliden LDM Nederland, Outokumpu, Lips scheepsschroeven, Van Voorden Zaltbommel, Welschen Metalen. Nederland heeft echter geen primair (op erts gebaseerde) kopersmelters. Recycling Gemakkelijk en aanzienlijk. Geeft hierbij zeer grote, ruim 40%, energiebesparing ten opzichte van primaire producten. Organisaties - Vereniging voor de Nederlandse Non-Ferro Industrie (NFI) te Zoetermeer - Stichting Duurzaam Bouwmetaal te Zoetermeer - International Copper Association te New York - International Wrought Copper Council te Birmingham - International Copper Study Group te Lissabon

Zink, een onmisbaar element, ook in het menselijk lichaam

Al eeuwenlang wordt zink gebruikt in bijvoorbeeld dakbedekking en hemelwaterafvoersystemen, maar tegenwoordig wordt zink voornamelijk toegepast voor het beschermen (tegen corrosie) van staal, verzinken genoemd. Het tweede gebruik is in zinklegeringen, vooral in de auto-industrie. Zink wordt gewaardeerd om zijn natuurlijke uitstraling en duurzaamheid. De bijzondere ‘spiegel’ van het metaal, die bij verwering van het oppervlak langzaam overgaat in een diepglanzend blauw-grijs, biedt een esthetische meerwaarde. Zink is onmisbaar voor een gezond lichaam en zijn helende werking bij onder andere huidziekten (zinkzalf) is al eeuwenlang bekend. Wereldgebruik ruim 6,5 miljoen ton per jaar. Zn, zincum (30). Blauwachtig /grijs. Sg: 7,1. Smeltpunt 419C. Zink is een essentieel element voor het menselijk lichaam en voor alle levende organismen. Afkomstig uit Erts: zinkblende (ZnS, zinksulfide), meestal samen met lood. Zinkerts wordt na concentratie gesmolten of elektrolytisch gezuiverd. Gebruik Zink is een veel gebruikt metaal, dat echter in veel toepassingen, zoals messing en brons, niet duidelijk herkenbaar is. Hoofdgebruik is voor de bescherming van staal: verzinkt staal (auto’s, bouw) en wel als dompel- of elektrolytisch verzinkt staal. In de bouw: zinkplaat voor dakbedekkingen, regenpijpen. In de scheepvaart: zinkanoden voor bescherming scheepshuid. In legering met koper: messing of brons (met Sn). Zamak- of zinklegeringen vooral in auto’s: carburateurs, autodeurknoppen, grilles, huizen voor achterlichten, spiegeltjes enz. Kortom, zink wordt toegepast in vrijwel alles wat verchroomd is in een auto. Voorts wordt dit metaal toegepast in veel huishoudelijke apparaten. Verf: roestwerende grondverven; zinkoxide (ZnO) als pigment of, als zinkoxide, gebruikt als vulmiddel voor de vulkanisatie van rubber(banden). Farmacie: zinkzalf enz. Gevaar Te hoge concentraties zouden gevaar voor het milieu kunnen opleveren. Vindplaatsen Canada, China, Australië, Peru, Verenigde Staten, Mexico en GOS-landen. Jaarlijkse wereldproductie is circa 7 miljoen ton, waarvan meer dan 30% uit recycling. Hersmelt Vooral van zinkassen en -slakken uit de verzinkerijen. Voorts oud dakzink. Het hersmeltpercentage van zink is met 30% laag. Dit komt door groot dissipatief gebruik, dat wil zeggen verloren voor hergebruik, door verzinken, verven van anoden en door directe hersmelt van messing. Nederlandse (her)smelters Eén primaire zinksmelter in Nederland: Budelco te Budel. Zinkoxideproductie bij Umicore te Eijsden (inclusief verwerkingsmogelijkheid van residuaire doch oxidische materialen). Maar alle zinkplaat, zinkassen en -slakken uit Nederland moeten voor recycling geëxporteerd worden. Recycling Zink is een duurzaam metaal, dat, met uitzondering van door diffuse emissies verloren hoeveelheden en dissipatief gebruik, goed recyclebaar is. Bij de hersmelt van verzinkt staal gaat echter het merendeel van het zink verloren voor recycling. Organisaties - Vereniging voor de Nederlandse Non-Ferro Industrie (NFI) te Zoetermeer - Stichting Duurzaam Bouwmetaal te Zoetermeer - International Zinc Association (IZA) te Brussel - International Lead and Zinc Study Group (ILZSG) te London

RVS & nikkel

Verreweg het grootste gebruik van nikkel is voor het maken van roestvrij- of roestvaststaal (rvs). Hoewel dit laatste veelal bekend staat als 18/8, zijn de bestanddelen: Fe ca. 70-75%, Cr ca. 18-20% en Ni 8-10%. Daarnaast zijn er honderden andere samenstellingen van gelegeerd staal, meestal met nikkel als belangrijkste element qua inhoud maal waarde. Nikkel als zondanig komt maar in weinig gevallen terecht bij de schroothandel, rvs des te meer. Ni, nikkel (28). Ni en rvs zijn zilverachtig van kleur. Rvs is als zodanig – maar niet in gewicht – moeilijk op het oog te onderscheiden van aluminium. Rvs is zeer sterk en corrosiebestendig. Nikkel is – evenals Cr en Fe – sterk magnetisch: merkwaardigerwijs is de combinatie van deze drie metalen in rvs niet magnetisch. Nikkel wordt ook veel met koper gelegeerd, o.a. voor bestek en munten. Sg: 8,907. Smeltpunt Het smeltpunt van nikkel licht vrij hoog, ca 1455C, dat van rvs nog hoger. Afkomstig uit Nikkelerts; in de toekomst wellicht ook uit de zogenaamde ‘mangaanknollen’ op de bodem van de oceanen. Gebruik Nikkel wordt voor ruim tweederde gebruikt voor het maken van gelegeerd (roestvrij) staal. Verdere gebruiksmogelijkheden: vooral vernikkelen van andere metalen, o.a. om ze corrosiebestendig te maken en een stralende glans te geven. Ook ter versterking van een metaal of om het zuur- en hittebestendig te maken, zoals voor chemische apparaten en straalmotoren, maar ook voor munten. Roestvrijstaal kent een ruim en groeiend gebruik. Transport (o.a. treinen), de bouw (o.a. gevelbekleding) en de chemische industrie zijn de grote gebruikers. Rvs wordt echter ook veel toegepast in bestek en keukenapparatuur. Gevaar Nikkel kan in bepaalde samenstellingen gevaar opleveren voor de gezondheid. Rvs is echter volstrekt ongevaarlijk, gezien ook de ruime toepassingen in bestek en keukengerei. Vindplaatsen Rusland is de grootste producent, gevolgd door Canada, Nieuw-Caledonië; voorts ook in Indonesië en Cuba. Hersmelt Vindt voornamelijk plaats van oud roestvrij staal tot nieuw, eventueel na bijmenging van nikkel en chroom en verdere gewenste legeringselementen. Nederland In het verleden was Demka (Hoogovens) Utrecht een producent van rvs, doch moest de productie hiervan in 1967 stoppen. Sindsdien wordt in Nederland geen rvs meer geproduceerd. Nederland is wel de spil van de wereldhandel in oud gelegeerd staal. De fysieke omzet is meer dan tien keer zo groot als de gehele Nederlandse inzameling. Recycling van rvs vindt intensief plaats, vooral ten aanzien van de inzameling. Bewerking is moeilijker dan van ongelegeerd schroot door zijn grote sterkte en vrij hoge smeltpunt, waardoor normaal snijbranden niet voldoende effect heeft. Door de enorme verscheidenheid in gelegeerd staal, waarbij vooral de nikkelinhoud prijsbepalend is samen met kostbare legeringelementen, als kobalt, molybdeen, wolfram etc., vindt er veel sortering plaats. Analyse met behulp van analyseapparatuur is hierbij onmisbaar.

Lood, gewoon en toch bijzonder

Lood komt in ruime mate op aarde voor en wordt al duizenden jaren door de mens gebruikt. De zachtheid en het lage smeltpunt maken het metaal makkelijk te verwerken. De Romeinen gebruikten lood al voor hun waterleidingen, zoals in Pompeï nog is te zien. Maar ook in onze tijd heeft het metaal nog weinig aan waarde ingeboet. Het loodverbruik stijgt nog steeds en ligt nu wereldwijd op circa 9 miljoen ton per jaar. De grootste loodtoepassing, ruim 80%, is de accu, zoals deze in praktisch alle motorvoertuigen wordt gebruikt.
Lood is het enige metaal waarvan de secundaire productie de primaire overtreft. 

Pb, plumbum (82)
Blauwgrijs van kleur, zwaar, tamelijk zacht, zuur- en corrosie-bestandig.
Sg: 11,35 

Smeltpunt:
327° C (hierdoor van oudsher een gemakkelijk recyclebaar metaal). 

Afkomstig uit:
- looderts (het looderts is een typisch combinatie-erts, daar er meestal ook zink (zilver, koper, cadmium enz.) in voorkomt)
- loodglans.

Gebruik:
a. in accu's (ruim 80% van het wereld loodgebruik);
b. in chemicaliën, het op één na grootste gebruik. Vooral in kristalglas (70.000 t/j in Europa) en glazuur, stabilisatoren in kunststoffen, met name in PVC (100.000 t/j in Europa);
c. in de bouw, bijvoorbeeld in de vorm van bladlood voor waterdichte aansluitingen en dakbedekking
- als intermediair tussen twee materialen zoals hout en steen bij aansluitingen van schoorstenen, daken enz. en, met tin gelegeerd, tussen dubbele ramen
d. in legeringen als brons
e. diverse toepassingen:
- kabelommanteling (corrosiewerend, bijvoorbeeld onder water)
- contragewichten (zoals in schepen als ballast)
- verbindingen (verfstof,  loodmenie)
- ter bescherming tegen straling (radioactiviteit, röntgen);
f. in de wapenindustrie in kogels en als hagel (jacht, in Nederland verboden);
g. in benzine (weliswaar steeds minder) als ‘TEL’, tetraethyllood.

Gevaar:
Lood kan voor de mens, als fijnstof of damp, een gevaar vormen bij opname in de bloedbaan.
Bij veelvuldig omgaan met lood in deze gevallen, is protectie (neus, mond) geboden. 

Vindplaatsen:
Australië, China, USA, Canada, Peru, Mexico e.a.; vroeger ook Zweden, Duitsland e.a.
Jaarlijkse productie ca 9 mln ton, waarvan meer dan 60% uit recycling afkomstig. 

Hersmelt:
Lood is gemakkelijk te hersmelten en te raffineren door zijn lage smeltpunt en (mede) doordat het zo massief is. De meeste verontreinigingen en oxides komen in het smeltbad boven drijven en kunnen relatief makkelijk afgeschept worden. Vervolgens wordt het materiaal op de juiste samenstelling gebracht en na het smelten, veelal automatisch, in diverse vormen (gietvormen) gegoten. 

Nederlandse (her)smelters:
- Uzimet te Rijswijk

Recycling:
Lood is 100% recyclebaar en relatief het meest recyclede metaal. Lood wordt herwonnen uit oude accu's, oud zacht lood zoals dakloodpijplood enz. Wel treedt verlies ten aanzien van recycling op bij dissipatief gebruik (als ‘TEL’ in benzine, in verven,  loodmenie,, in kristal e.d.). 

Organisaties: 
•    Vereniging Nederlandse Metallurgische Industrie (VNMI) te Zoetermeer
•    Stichting Bouwlood te Zoetermeer
•    International Lead Association te London, Engeland
•    International Lead and Zinc Study Group (ILZSG) te London, Engeland

Vragen over metaalrecycling en duurzaam inkopen

Wat is het belang van metaalrecycling?

Vragen over metaalscheidingsprocessen en –technieken

Vragen over radioactief besmet schroot

Vragen over wrakken